Bu çalışmada toplumsal yaşamın akılcılaştırılmasından (rasyonalizasyon) kaynaklanan bir ikilemin Türkiye özelindeki izdüşümleri modern metinler bağlamında tartışılmaktadır. Akıldışılık (irrasyonalite), belirli bir tür akılcılaştırmaya aykırı gerçekleşen her türlü toplumsallığın niteliği olarak alınmaktadır. Tamamlanmamış bir modernlik fikri yerine baştan beri yanlış olan bir modernlik fikrinden hareket edilmektedir. Böylece aydınlanmadan beri Kıta Avrupası kültüründen dünyaya dayatılan bir ikileme değinilmekte ve Türkiye özelindeki bir değerler bağlamında bu ikilemin neden olduğu psikolojik ve toplumsal sorunlara yoğunlaşılmaktadır. Buna elverişli bir dolayım yaratmak amacıyla tarih dışı bir konumlanmanın aranıldığı bu araştırmada, değerler eğitimi özelinde olmak üzere, modern Türkiye'nin düşünsel tarihi ve hâlihazırdaki sorunlar tartışmaya açılmaktadır. Bu noktada Türkiye'nin mevcut değer sorunları, şizofrenik bir içerimle anlamlandırılmaya çalışılmaktadır. Çünkü bu sorun, metafiziksel bir sorundur ve varlığın anlamlandırıldığı bilgi temelleriyle ilgilidir. Türkçede yapılan düşüncenin içerisinde bulunduğu açmazlar, değerler için hem iletişimsel bir olanaksızlık yaratmakta, hem de öznenin mümkün zihinsel dolayımlarını önceden bu topluma yabancı kavramlara göreli kılmaktadır. Bu durum, metin içerisinde verilen birçok örnekle somutlaştırılmakta ve daha sonra bu örnekler düşünsel uygulamalar için kullanılmaktadır. Değerlerle ilgili akla uygunluğun, toplumsal ihtiyaçlara görelilikle anlamlandırıldığı bu çalışmada, gerekli kritiklerden sonra toplum metafiziği açısından olanaklı bir öneride bulunulmaktadır. Çalışmanın temel savı şudur: Değerlerin aydınlanmacı bir akli temele dayanması gerekmemektedir ve işte bu nedenle değerler konusunda doğal bilimlerin ve aydınlanmanın sınırlarından kurtulmak gerekmektedir.